د نن ورځې موضوع په آریانم ویجا، آریانا، او ایران ده.
راځئ چې په ساده او اسانه توګه یې پیل کړو:
آریانا د افغانستان پوره(بشپړ) نوم دی.
لومړۍ خبره دا ده چې د ایران نوم د افغانستان له پوره نوم "آریانا Ariana" څخه اخیستل شوی دی. د آریانا معنی د آریایانو ځمکه ده، او د ایران معنی هم دا ده.
د آریانا کلمه د افغانستان لپاره په طبیعي او منطقي توګه له خپلې خاورې څخه اخیستل شوې، چېرې چې دا سیمې د زردشتیت، اويستا، اويستايې ژواک(کلتور، ادبيات) او لومړني آریایي او اویستایي کلتور د پرمختګ لپاره اساسي او ځانګو(ځاى) و .
آریانا (افغانستان): د زردشتیت د کلتوري او مذهبي مرکزیت ځای.
د Airyanem Vaejah یادونه په لومړي ځل په اویستا کې شوې ده، په ځانګړې توګه په وندیداد او ځینو یشتونو کې. په یشتونو کې، Airyanem Vaejah په ځانګړې توګه په ابان یشت کې یاد شوی دی، چیرې چې دواړو اهورا مزدا او زردشت د "اناهیتا" Anahitaپه وړاندې قرباني ورکړې لکه داسى په وايې چې :
"
> "پاک زردښت د ایریانیُم ویجَه په سپېڅلې ځمکه کې، د نېک دریاب داېتیا په څنګ کې قرباني وکړه؛ د هاؤما Haoma/ (اوما-اومان، سومان،سوما) او غوښې، د برسمن، د ژبې حکمت، د سپېڅلو کلمو، د ویناوو، د عملونو، د libations، او د حق وېناوو سره."
(*آبان یشت ۵.۱۷، ۵.۱۰۴*)
ډېرو پوهانو باور کړی چې د آریانا Ariana نوم د Airyanem Vaejah څخه اخیستل شوی دی، چې د اوسني افغانستان آریانا وه. دا بيخي سمه په تول پوره خبره ده او طبیعي ده ځکه چې دلیلونه دا دي:
آریانا (افغانستان): د زردشتیت د کلتوري او مذهبي مرکزیت ځای دى.
زردشت او ټول اویستایي ادب دلته رامنځته شو، او آریایان دلته اوسېدل. د دې خاورې نوم Airyanem Vaejah و، چې ورسره د نورو 16 حغرافيايې ځايونه نومونه او يو څه نور نومونه چې په لومړي ځل په اویستا کې یاد شوی دی هغه په دې خاوره کې پر ځاى دى ، او آریانا هم د دې خاوري، ځاى نوم دی.
په اویستا کې ټول جغرافیوي ځایونه چې بیان شوي دي، د اوسني افغانستان د جغرافیوي حدودو دننه دي او يوڅه نومان په لږ شمېر
د شاوخوا سیمو سره سمون خوري.
په آریانا Ariana په جغرافيه کې یو څه ګډوډي وروسته له هغه رامنځته شوه کله چې یوناني لیکوالانو دا نوم په يو څه بيل بيل جغرافيايې توګه وکاراوه. خو بیا هم یونانیانو شاوخوا ۲۰۰۰ کاله وړاندې چې څومره د آریانا په اړه لیکلي، په هغو ټولو کې افغانستان مرکزي اهمیت لري، او دا کارونه تر ډيره سمه وه . او ټولو څېړنو په دې اړه موافقه کړې چې آریانا د افغانستان زوړ نوم دی.
په لاندې عکسونو کې ټول حوالې شتون لري.
همدارنګه، Airyanem Vaejah چې آریانا ترې اخیستل شوی، په افغانستان کې شتون لري. او د اویستا جغرافیه چې غرونه او 16 ځایونه یې په کې یاد کړي، ټول په افغانستان کې دي او ځینې یې د دې سره تړلې پولې کې موقعیت لري، چې په بل پوسټ کې به یې تفصیل ورکړو.
د "ایران" کلمې په اړه:
د ایران کلمه په لومړي ځل په 1935 کال کې د رضا شاه پهلوي په رسمي توګه اعلان شوه، او فارس یې ایران ته بدل کړ.
د دې پهلوي کورنۍ ته د "پهلوي" نوم د یو متنازع اورینټالیسټ "هرتسفلډ" Herzfeld په مشوره ورکړل، خپل کړل شو. دا نوم خپله د یو متنازع کرکټر(اساس)، د ډېرو شخړو سبب، لامل و.
د "ایران" اصطلاح له خپله سره د ډېر جدل لامل شوه. کله چې اورینټلیسټانو هڅه وکړه چې دا نوم مشهور کړي، نو له هماغه وخته یې په بنسټیز ډول متنازع ځایګی خپل کړ. په لومړیو کې اورینټلیسټانو دا اصطلاح په ساده ډول وړاندې کړه او جوړې شوې پلاستیکي اصطلاحګانې یې رامنځته کړې. د نولسمې پېړۍ اورینټلیسټان لکه فریدریش فون اشپیګل Friedrich von Spiegel,، ویلهلم ګایګر Wilhelm Geiger ، فرډیننډ جوستي Ferdinand Justi,، او تهودور نولډیکې Theodor Nöldeke، جعلي طبقه بندۍ لکه "ختیځ ایران" او "لوېدیځ ایران" معرفي کړې.
ژبپوهان لکه ماکس مولر هم داسې خطا ورکوونکي اصطلاحګانې جوړې کړې لکه "اندو-ایراني"، "ایراني خلک"، او "ایراني پليټو". دا ډول اصطلاحګانې بېلابېلې کلتوري او تاریخي لارې ګډې کړې او د وخت تيريدو سره دغه اصطلاحاتو آریانا آریایي میراث یې په مصنوعي ډول له فارس سره ونښلوه.
دا ټول جعلي جوړښتونه د اوږدمهاله استعماري پلانونو برخه وو، چې موخه یې د آریانا پر ځای د فارس د ادعاوو پیاوړتیا، د آريايې ميراث د غرپ د اورنټليسټ په لاس ويجاړ کول و او د آريانا افغانستان تاریخي ارزښت کمزوری کول و.
کله چې داسې اصطلاح رامخته شوه، نو باید دا بيا علمي دیانتدارۍ سره وړاندې شوې وای. که څه هم د يو څو اصلاحات د درجه بندي classfication لپارہ مھم وې، خو بيا هم د علمي ديانتدارۍ اړتيا په دې تر هرڅه مهم وې خو نه، لومړی لویدیځ د ټولو آریایانو تاریخي میراث ګډوډ کړ او بیا یې د "ایران" په څېر پلاستیکي نوم غوره کړ.
وروسته یې په زوره زرګونه جعلي اکادمیکې څېړنې جوړې کړې، ترڅو دا کلمه(ايران-ايران شهر) په زړو متونو کې ومومي او د هغې د سم ثابتولو لپاره ډرامې او جعلي څېړنې ترسره کړي.
وروسته، کله چې هټلر Hitler په څېر فاشیستي شخصیت نړۍ ته راغی او د فارس سره یې نږدې اړیکې جوړې شوې، فارس د نړۍ د قانع کولو لپاره له 8,500 څخه زیات جعلي اکادمیک کارمندان وګومارل، یوازې د دې لپاره چې وښيي فارس د آریایانو یوازینی اصلي کور دی او "ایران" هماغه اصل فارس دی، او فارس هماغه يک يواﺯي اصل ايران دي نوري ټولي سيمي جغرافيې له پامه غورځول و.
"ایران" هغه اصطلاح وه چې د ، آريايانو، اویستا آریایانو، زردشتي آریایانو، او اویستایي ژبو میراث ته اړونده په توګه راوړل شوه. او دا ټوله ميراث د امو سیند نه تر اباسینه پورې د آریایانو مرکز و، چیرته چې اندو-ایراني آریایان اوسېدل او د هغوی تاریخي مرکز "ایریانم وئیجه" و دلته پروت وو او دې .
خو دا اصطلاح د فرهنګي امپریالیزم او سازشونو له مخې د فارس سره ونښلول شوه.
دا د تاریخ غلا او مسخه کول ممکن د تاریخ له نظره پټ پاتې نه شي. وخت به حقیقت څرګند کړي، او د فارس هڅې چې تاریخ بدل کړي، ممکن داسې پایلې سره مخ شي چې بخښل به یې ناشوني وي.
لنډیز دا دی چې د "ایران" اصطلاح هېڅ حقیقي علمي بنسټ نه لري. دا په جعلي روایتونو سره جوړې شوې او بیا یې په زور کارول پیل کړل.
پای کې، دا اصطلاح د فارس سره ونښلول شوه، خو باید د اصولو مطابق د آریایانو تاریخي او ژبني میراث ته اړونده وای، چې مرکزي ځای یې افغانستان، آریانا و. خو داسې ونه شول.
نو ګرانو ملګرو، د "ایراني" اصطلاح د شخړو یوه برخه ده، او کله چې موږ دا کاروو، نو یوازې د اړونده پراخ کلتوري او تاریخي مفهوم په مانا کې یې کاروو، نه د فارس (پارس) په مانا کې چې اوس ورته "ایران" ویل کېږي. دغه اصطلاح (ګاى) که څه هم د شخړو لامل ده خو بيا هم د ډير وخت په تيريدو، او د ﺯيات درجه بندي classification وروسته اوس په لوى ډګر بدل شوي ده، اوس د "ایرانيک" اصطلاح
خپل تاریخي ارزښت لري، د پراخ کلتوري او ژبني شرایطو استازیتوب کوي، چې کله هم موږ دا کاروو نو یوازې د اړونده پراخ کلتوري او تاریخي مفهوم په مانا کې یې کاروو، نه د فارس (پارس) په مانا کې چې اوس ورته "ایران" ویل کېږي.
"ځواک مند افغان "
D͡zwaːk Mɘnd afghan
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.