"پټه خزانه" يو لرغونی ادبي تاريخ او اهم تاريخي اثر....!
پټه خزانه د پښتو ژبې يوه داسې لرغونی ادبي او علمي تاريخ دی چې روغ رمټ او په صيح بڼه تر موږه رارسيدلی دی، دا لرغونې ادبي تذكره په كال (۱۱۴۱) و (۱۱۴۲) هــ كښې محمد بن داود خان بن قادرخان هوتك د د کندهار د باچا شاحسين هوتك په تشويق او غوښتنه په كندهار كښې تاليف كړې ده، په دې ادبی تاريخ كښې د مولف په شمول د (يو پنځستو) پخوانيو شاعرانو او ليكوالانو د ژوند حال او د هغو د عملي او ادبي اثارو نمونې راغونډې كړل شوې دي، علامه عبدالحى حبيبي صاحب د پټې خزانې په سريزه كښې په دې اړه داسي وايي: "اين كتاب درسال (۱۱۴۱) و (۱۱۴۲) هجري قمري بامر پادشاه مليت پرور افغانستان اعليحضر ت شاه حسين هوتك ازطرف محمد بن داود خان بن قادرخان هوتك يكى از رجال دربار اين بادشاه علم دوست در قندهار تاليف ګرديده و تاريخ ادب وشعر پشتو را از سنه (۱۱۰) تا (۱۱۰۰) هجري قمري در برګرفته و محتوى شرح حال و اشعار (۵۰) نفر شعراى قديم و معاصران مولف ارجمند مي باشد " د دې تاريخ کتاب يوازينۍ مسوده چي د كوټې له (ملا عباس كاسي) نوم کس سره خوندي وه د علامه عبدالحى صاحب لاس ته ورسيدله چې وروسته نوموړى ليكوال له خپلې يوې لنډې سريزې او پاړسي ژباړې سره په كال (۱۳۳۹) هجري شمسي د افغانستان د افغانستان د (پوهنې) د وزرات لخوا په كابل كښې چاپ كړه، د دې لرغونې او تاريخي اثر په هكله مولف په خپل بيان كښې يو ځاى داسي وايي: "ښكاره دي وي چه ما له دېر شو كالو راهيسى، د ډېرو شاعرانو د پښتو، احوالونه راټول كړى دى، او هغه وقتونه، چه د پښتونخوا پر لتو ګرزيدم، له وګړو څخه مي ډېر ښه حالونه اوريدلى دى، اوس هغه ټول، د خپل پادشاه ظل الله په غو ښتنى كاږم، د دې كتاب نوم دى "پټه خزانه" ځكه چه دلته هغه احوالونه راغلى دي، چه پټ، ؤ ، او نه ؤ ښكاره، خالق تعالى دي ټوله مسلمان و بخښې، او زموږ د پادشاه سيورى دې تل وې او دايم، په دغه كتاب چه ما په كښلو ابتداء وكا، ورځ وه د جمعې ۱۶ د جمادالثانې سنه وه (۱۱۴۱) هجري"
پر مخ داسي زیاتوي:"دغه كتاب په درو خزانو منقسم دى.
لومړى خزانه: په بيان دهغو شاعرانو چه پخوا تير سوي دي.
دوومه خزانه: په بيان كښې د هغو شاعرانو چه ژوندي دي.
درېيمه خزانه: په بيان كې د هغو ارتينو او ښځو چه دوى په پښتو شعرونه پاته كړى دى"
په دې لرغونې تذكره كښې چې د كومو لرغونو شعراء او ليکوالانو ذكر راغلى دي د هغو نومونه په دې ډول دي، بابا هوتك، شيخ ملكيار، اسماعيل و خرشبون، شيخ متي، امير كروړ، شيخ اسعد سوري، ښكارندوى، ابومحمد هاشم سرواڼى، شيخ تيمن، شيخ بستان بړيڅ ، شيخ رضي لودي، نصر لودي، شيخ عيسى مشواڼى، سلطان بهلول لودي، خليل خان نيازي، خوشحال خان، زرغون خان، دوست محمد كاكړ، عبدالرحمن، شيخ محمد صالح، ملا باز توخى، شاه حسين هو تك، ملا زعفران، محمد يونس خان، محمدګل مسعود، عبدالقادر خان، بهادرخان، ملامحمد صديق، ملا پير محمد مياجي، الله ياراپريدي، بابو جان بابى، ريدى خان مهمند، ملا محمد عادل بړيڅ، محمد طاهر، محمد عمر، محمد اياز نيازى، ملامحمدحافظ باركزى، نصرالدين خان اندړ، ملا نور محمد غلجى، حافظ عبداللطيف اڅكزى، سيدال خان ناسر، نازو توخى، حليمه حافظه ، نيكبخته ، بي بي زينب، زرغونه، رابعه، داود خان هوتك او مولف محمدهوتك.
د پټې خزانې شمېر د پښتو ژبې دلرغونو او تاريخي كتابونو په قطار كښې د يو مستند، لرغونى او تاريخي اثر په څېر كيږي، ځكه يې علمي او تاريخي ارزښت ډېر لوړ مقام او ځاى لري، كه څه هم "پټه خزانه" يو تذكرياتي علمي او ادبي اثر دى، خو په څنګ كښې د تاريخ د ډېرو تيرغونو، تيروتنو اوافسانوي دليلونو اصلاح او سمونه هم كوي.
کتابیات
(1). پټه خزانه
(2). د پښتو ادب هینداره
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.