Ghazi Umara Khan, Afghan Napolian by Bakhtwar Shah
غازي عمراخان څوک ؤ ؟
لیک بختورشاہ
غازي عمراخان د آمان خان زوی او د فیض طلب خان نمسی ؤ ، عمراخان چې د افغاني نپولین په نامه هم یادېږي د باجوړ د ترکلاني ټبر د عیسٰی خیلو د ښاخ د مستي خیلو د څانګې نه ؤ ، نوموړی په ۱۸۴۰م کال کښې د پُښتونخوا په جندول کښې زېږېدلی ؤ ، وړومبی ذدکړې يې په خپل کلي کښې د قاضي عبدالجلیل صیب نه وکړې ، او قرآن شریف يې د حافظ عبدالمنان نه ذده کړو.
د غازي عمراخان نیکه فیض طلب خان د جندول واکمن ؤ او د شپږو زرو تنو لښکر يې لرلو ، او په بونیر کښې د آمبیلې په مقام د انګریزانو سره په تاریخي جنګ ۱۸۶۳م کال کښې ښه په نره جنګېدلی ؤ چې دغه جنګ بیا د پُښتنو په ګټه تمام شو.
د فیض طلب خان د مړینې وروستو يې زوی آمان خان د جندول ستر خان او واکمن ؤ ، د آمان خان د مړینې وروستو عمراخان د خپلو وروڼو د لاسه د ستونزو سره مخ شو او د کلي نه ووتلو ، وړومبی د اُتمان خیلو د ټبر مشر لالي خان ته ورغې او بیا وروستو د پچهیګرام خان غلام محمدخان ورته پناه ورکړه ، په ۱۸۸۰م کال کښې عمراخان د حج ادا کولو دپاره مکې معظمې ته لاړو او کله چې واپس راغې نو د جندول حالات ګډ وډ وو ، عمراخان د جندول د خلکو په خوښه د جندول خان وټاکلی شو او د جندول د خانۍ چارې يې په خپل واک کښې واخستې.
غازي عمراخان یو آزاد خوښې او غیرتي پُښتون ؤ او د شروع نه يې په زړه کښې د انګریزانو دپاره کرکه لرله ، نو له دې آمله د انګریزانو هم دی خوښ نه ؤ او عمراخان يې د ځان دپاره لویه خطره ګڼله ، ولې دلته عمراخان هم ورته خپل فوځي ځواکونه مضبوطول.
د عمراخان او پیرنګیانو تر مینځ ډېرې جګړې شوي دي ، په اول ځل کله چې پیرنګیانو ملاکنډ ونیولو نو عمراخان په ۱۸۹۳م کال کښې په ملاکنډ په هندوستاني لښکر حمله وکړه چې انګریزانو ته يې ډېر جاني او مالي زیان ورسولو ، په دویم ځل يې په ۱۸۹۴م کال په چکدره کښې په پیرنګي لښکر حمله وکړه چې ډېر فوځیان پکښې مړه او ټپیان شول ، په ۱۱ اپریل ۱۸۹۵م کال کښې انګریزانو نور ډېر لښکر راجمع کړو چې په جندول حمله وکړي خو کله چې د پنجکوړي په سین پورې وتل نو پښتانه شازلمي د عمراخان په مشرۍ کښې داسې په نره وجنګېدل چې ډېر هندوستاني فوځیان او درې ستر انګرېزي افسران يې ووژل او آسونه او وسله يې هم تر لاسو کړله او د دوي ناپاک قدمونه يې خپلې خاورې ته پرې نه ښودل.
کله چې انګریزان پوه شول چې د غازي عمراخان ایل کېدل په زور او جنګ مونږ ته ګران پرېوځي نو هغوي د مال او مکر نه کار واخست او ځینو پښتنو مشرانو ته يې د خان بهادر لقبونه ورکړل په نغدو روپو او خلغتونو يې ونازول ، او ځینې مُلیان او پیران يې هم تیار کړل چې په جماتونو کښې د عمراخان خلاف پروپېګنډې وکړي ، په دغو مُلیانو کښې موکراني مُلا ډېر مخکې ؤ ، بله دا چې د غازي عمراخان د تره (کاکا) زوی عبدالماجدخان چې د جندولي لښکر سپه سالار ؤ د هغه سره هم انګریزانو سازباز وکړل او ۳۰۰۰ روپۍ نغدی او د جندول د واکمنۍ لالچ يې هم ورکړو ، په دغو ورځو کښې عبدالماجدخان په چترال کښې ؤ عمراخان راطلب کړو خو هغه رانغی، یاده دې وي چې په دغه وخت کښې د جندول ریاست په باجوړ ، دیر ، نیم سوات او په نیم چترال ؤ,
د دې نه وروستو انګریزي فوځ چې مشري يې "سر رابرټ لو" کوله چې په شمیر کښې زیات په وسله پوره د " مُنډا " په قلعه د حملې کولو دپاره روان شول ، د عمراخان لښکر چې په شمیر کم او په وسله د نیشت برابر ؤ خپلو لښکریانو ته يې د جنګ نه د لاس په سر کېدلو آمر ورکړو چې د مکملې تباهۍ نه بچ پاتې شي ، او بیا يې د مُنډا قلعه نه په آس سور چکر ولګولو او د یو سوړ آسویلي سره د افغانستان په لور روان شو
کله چې عمراخان افغانستان ته داخل شو نو د جلال آباد ګورنر شاه محمدخان د هغه تود هرکلی وکړو ، او بیا يې د یوی چاق و چوبن دستې سره تر آمیرعبدالرحمٰن کابل ته ورسولو ، آمیر عبدالرحمٰن ورته د وادي چارده په علاقه کښې یوه ښایسته قلعه ورکړه او څلریشت (۲۴) زره روپۍ يې ورته د کال وظیفه مقرر کړه ، خان عمراخان به تل په دې کوشش کښې ؤ چې د جندول واکمني بیا تر لاسو کړم خو امیرعبدالرحمٰن په داسې کولو رضا نه ؤ ، په ۱۹۰۱م کال کښې خان عمراخان د خپل استاد عبدالمنان په لاس د دارلحفظ په نوم یوه مدرسه جوړه کړه ، په ۱۹۰۲م کال کښې دوباره حج ته لاړ ، ده د افغانستان د جلاوطنۍ وخت کښې خپل ژوند د ښیګړې کارونو ته وقف کړی ؤ ، د افغانستان حکومت ورته د سرداربهادر خطاب هم ورکړی ؤ چې وظیفه به ورته برابر میلاویده ، ولې خان عمراخان به هر وخت د جندول د ریاست د دوباره واپسۍ په فکر کښې ؤ نو د دې وجې نه به د هغه صحت ورځ تر ورځې کمزوری کېدلو ، آخر دا چې په ۱۱ ستمبر ۱۹۰۴م کال د 64 کالو په عمر کښې دې نوموړي غیرتي او ننګیالي پښتون مشر د دې پاتې دنیا نه د تل دپاره سترګې پټې کړې - انا لله و انا الیه راجعونْ
او د افغانستان په وادي چارده کښې خاورو ته وسپارلی شو ، د ده په جنازه کښې امیرعبدالرحمٰن سره د نورو امیرانو سردارانو ګډون وکړو او په ټول افغانستان کښې يې د سرکاري چُټهۍ اعلان وکړو. د غازي عمراخان مزار د کابل په چاردهي سیمه کښې پروت دی ، د افغانستان حکومت د هغه په درناوي کښې د کابل په واصل آباد کښې یو هاېٔي سکول او هم دا رنګې د کونړ ولایت په آسعدآباد کښې یو هاېٔي سکول جوړ کړی دی چې د غازي عمراخان هاېٔي سکول په نامه یادېږي
----------------------------------------
چې عمراخان غوندې څوک بل پُښتون لوېٔېږي پکښې
خدایا! د دغسې کورونو ډیوې بلې لره - آمین ثُمّ آمین
Who Was Ghazi Umara Khan. Pashto History blog about Pashtun Hero Ghazi Umara Khan of Jandool. Who was Afghan Nepolian Ghazi Umra Khan? Dir State History by Bakhtwar Shah
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.