Khan Shaheed, Khan Abdus Samad Khan Achakzai. A Pashtun Intellectual leader.
خان شهید د فکري اوښتون استاد رهبر وو
لیک فضل اشنا
د شلمې صدۍ ادبي او سیاسي چاپیریال ته که د نړۍ په کچه کتنه وکړو نو به هغه لاس ته راوړني ولرو، چې د نړۍ قامونو خپلواکي د نړیوال شکېلاک څخه څنګه واخیسته ؟
د نشاة ثانیې را ورسته درې پېړۍ داسي وې چې د نړۍ سترو زورواکانو د افرادي قوت په سوب د نړۍ نورو پراخو سیمو ته وغزېدل تر شلمې پېړۍ پوري د نړۍ تاریخ د لویو لویو خونړیو پېښو شاید پاته سو ، د نړۍ په خونړي تاریخ کې پښتون افغان هم خپل یو ځانګړی باب لري،که د نړۍ د تاریخ څخه دغه یو څپرکی یا باب ولوستل سي، نو به د پښتون افغان تاریخ هم د خونړیو لویو پېښو لوبغاړی وي کله چي د نړۍ نورو قامونو د مرګونه پرله پسې لړۍ درول نو زهین سازي یې را منځ ته کړه تر څو جنګسالاران په سیاست پوهانو بدل سوه په هم دغه اجتماعي زهین سازي کې د ادبي لټريچر لوی لاس دی
پښتون افغان هم غالبًا څلور پېړۍ په جنګونو کې یې تر شلمې پېړۍ پوري سفر راکړی وو ،خو فکر او نظریه یې جنګي وه، کله چې نړۍ د توفک ایښولو ته تیار سو خو پښتون ملت توفک زیور او کلتور باله نو اوس دا ملت سیاسي مبارزې ته څنګه راغلی ؟
د شلمي صدۍ په لومړۍ لسیزه کې یعني په ۷م جولایې ۱۹۰۷ کې یو داسي ماشوم پښتني ټولنې ته راغلی چي پلار نیکه ور نیکه تر نیکه یې د وطن خاوري په ننګ ستري مبارزې ترسره کړې وې. دا ماشوم چې عبدالصمد نومېده د ځان سره د ملت د شعوري زهین سازۍ ماغزه په سر کې راوړل
د فرنګي نظام توده دوره وه ژبه، خاوره، کلتور ، وسائل ، یې د ښکېلاک په ولکه کې وو، ماشوم ځلمی سو چې د شعور دنیا ته ننوتی نو پوه سو چې غلام یم نو غلام باید څه وکړي؟ که څه هم غلام باید په جنګ لاس پوري کې خو ځلمي صمد خان د ملت د زهین سازي فکري بدلون او د یو ملت په حیث یې سیاسي تګلاره خپله کړه چې نور جنګونه د ملت په درد نه خوري سیاسي مبارزه ملي وحدت شعوري فکري زهین سازي او بیداري دا خاوره د دشمن د منګلو ژغورلی سي،
هر هغه نوی ټولنیز بدلون به له ځانه او له کوره شروع کیږي داسي بابا هم دا لار د خپل کلي د لمونځتون ( ماجت ) څخه پېل کړه
شپه و ورځ یې د قام د زهین سازۍ او د فکري بدلون دپاره هلې ځلې کولې د ژوند پر هر ډګر به د ملتپالنې پر موضوع ږغېدی چې کله به زندان ته ولاړی نو د اولس سره به یې اړیکه وشلېده بیا به یې د کتابو په لیکلو او ژباړو خپل د ملت د شعوري بیداري دپاره تنده ماتوله
بابا په داسي حال کې چې پښتون ملت د درس و تدریس د عامه رسنیو او د نورو لوړو زدکړو څخه بې برخي وو فکري بدلون ته کار کاوه د ملت د اړتیا هغه توکي چې ورباندی یو ملت قیام کوي بابا دا ټول وژباړل تر څو ملت یې پوه سي ..
خان شهید یو سیاسي فهمیده فکر لرونکی مدبر استاد رهبر وو، ځکه که موږ نن د پښتون ملت ټولنیزو ستونزو ته کتنه وکړو نو هم هغه بابا ورباندي عالمانه کار کړی دی، تر څو ملت یې په مستقبل کې هم د دغه ستونزو سره لاس و ګرېوان نه وي د بیلګې په توګه د مزهبي ستونزي دپاره اسلامي ژباړه، د خپلي ژبی پښتو د ارزښت دپاره فارسي شعر ژباړه، او د خاص مهم کار چې نن هم پښتون ملت ورسره لاس وګرېوان دی ، هغه لکه پښتو لیکدود ؛ بابا خپل د پښتو ژبي دپاره لیکدود مرتب کړ او د ازادی افق په نوم ژباړه يې د انګريزي ژبي څخه خپلي پښتو ژبي ته په دې موخه وکړه چې د ټولنیز ژوند او کړنو د ازادۍ خبره کوي د بابا انتخاب هم خوندور دی چې دغه کتاب یې خپل ملت ته وژباړی او داسي نوري ډیري سیاسي او ادبي کارنامې لکه سائیں کمال خان شېراني صېب د راډیو په یوه مرکه کي داسي وویل چې
ما چي کله د افلاطن ږغاوي په نوم کتاب د انګریزي څخه پښتو ته وژباړی نو مې خان شهید ته ورښکاره کړ چې دا څنګه دی ؟
خانشهید راته وویل چې که یې نوره ګټه وه که نه نه وه دا يې ګټه سته چې سوچه توري خو به خوندي سي ..
هغه وخت هم بابا ته معلومه وه چې د پردۍ ژبې اثرات را روان دي
د بابا تقریرونه خطونه، ژباړي، ورځپاڼه، جیلونو قربانیو، دا ملت د جنګه وساتی او د یو ملي سیاسي خوځښت رنګه یې خپل دشمن ته لیکه کش کړه او زورور دشمن یې پر کوډو کړ ځکه نړۍ د پر امنه سیاست لار خپله کړې وه، په پښتون افغان ملت کې لومړی شخص خان شهید عبدالصمد خان اڅکزی دی چي د پر امنه قامي سیاست او قامي مبارزې خښته یې کښېښول او کمال یې ووګوره ! د نړۍ هر سیاسي غورځنګ په لویو ښارونو کي جوړ سوی دئ او کلیو ته رسېدلی دئ خو خان شهید عبدالصمد خان اڅکزي په کلي کې د قامي سیاست کمبله وغوړول او په لږ وخت کي تر لوی ښارونو ورسول ...
په داسي وخت کې چې په سیمه کې د فرنګي په خلاف وسلواله مبارزه ښه توده روانه وه خو خان شهید عبدالصمد خان اڅکزي د اولس د زهین سازۍ او فکري اوښتون دپاره شپې روڼولې او پښتون ملت ته یې د نړیوالو سره اوږه پر اوږه د تګ کولو لاري ښولې
خان شهید د جنګ خاتمه هم د سیاسي مبارزې د لاری کول او د زدکړو لوی غوښتونکی وو چې نور موږ جنګي سالارانو ته اړتیا نه لرو نور باید د سائنسي نړۍ سره روان سو تر څه د ښه ژوند او ښه سبا خاوندان سو
د خپلواکۍ ګټه په ملي یوالي کې ده د اتفاق کور به خپله ډوډۍ خوري بې اتفاقه چي هر څومره ډیر وي خو د بل سترخان ته به ګوري تاسو تش اتفاق وکئ، ستا سو وطن د من و سلو‘ی سترخوان دی نه خلاسیږي ملي یوالی وکئ
د فرنګي په مراعات یافته دوره کې د فرنګي لاس پوڅي چي سردار ،ملک، نواب ،خان، ملا، پیر فقیر ، سرمایه داره ، مځکه وال دا ټول د خانشهید بابا سره په تریو تندي ژوند کاوه او دا یې د پردیو دسیسه بلل چي دا صمد بل چا خطا ایستلی دی خو خان شهید به ورته وویل چی دا انګریز دی دا زما وطن ته راغلی دی زما خاوره وسائل او واک یې قبضه کړی دئ . زه د خپلي خاورې او قومي واک او اختیاره دپاره مبارزه کوم دا فرنګی به خامخا یوه ورځ زما له خاورې ځي، نو تاسي زما سره کن و بوغز مه کوی زه ستا سو سره هیڅ سیالي نه کوم ما د فرنګی سامراج سره را اخستېده او زه د فرنګي دشمن یم ستا سو دشمن نه یم تر څو چي ژوندی یم ورسره اخته به یم
خلکو به خان شهید لیونی باله خو چې کله فرنګی ووتی ډیر هغه خلک خان شهید ته راغله او ورسره ملګري سوه★
دا خبري ما د ډیري څېړني ورسته دلته درسره شریکي کړې چي د خان شهید کار او زیار د پښتون ملت د فکري اوښتون سره د پښتنو د ملي تشخص پیلامه هم وګرځېده خان شهید په یوازي سر د قوم د زهین سازۍ لوی کار تر سره کړ او ګڼ شمېر لاري یې ورته وټاکلې د هم هغه لارو په زریعه یې د زهین سازی او فکري بدلون دا مکتب ودان وساتی نن چې په سل کي اتیا سلنه پښتانه د جنګ او د بربادیو څخه کرکه کوي نو دا هم د خان شهید د فکري بدلون د مکتب حاصلات دی ...
د خان شهید عبدالصمد خان اڅکزی ژوند لیک "زما ژوند او ژوندون" که ولوستل سي نو دا به د یو تاریخ دان فولکلوریک، ادیب ،ژورنالسټ، سیاستمدار یونلیکونکي، څېړنکار، کره کتونکي، شریک اثر وبولو مطلب دا چې خان شهید دا زیار د لوړ علم او پوهې عکاسي کوي، خو موږ ترې مننه کوو چې په داسي علمي تاريخي اثر يې ونازولو ... کله چې د وخت تور دشمن د تاریکو زامنو د روښانه څراغ وژل وغوښتو، نو بابا د مکتب مسئولیت خپلو بچیانو ته وسپاری او په جګه غاړه مرګ ته په غېږ ورغلی هم دا د فکري بدلون لوی استاد پر دویم دسمبر ۱۹۷۳ کې په خپل کور د نيمي شپې پر مهال په بمونو شهید کړل سو
لهده نیسه یې قرار په غېږ کي ....
نوټ د ملګرو په ډېر اصرار او غوښتنه مې بيا ځلي درسره شريک کړ .. اشنا
ليک فضل اشنا
Fazal Ashna Article on Khan Shaheed.
Pashto Times Pashto Blogs and Pashto Articles.
Pashto article about Life works and leadership of Abdus Samad Khan Achakzai.
This Blog Includes.
Who was Khan Shaheed? Abdus Samad Achakzai.
Life story of Abdus Samad Khan Achakzai.
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.