Khushal Khan Khattak And Girls Education. Zwak Mand Afghan
⬅خوشال خان خټک(خوشحال بابا): د نجونو د تعلیم ملاتړی
د پښتو ادب پلار او د افغان ویاړ جنګي شاعر، خوشال خان خټک د پښتني غرور بې سارې نښه ده، د افغان ملي غورځنګ، ملتپالنې مشعل بردار.
خوشال خان خټک (1613–1689) چې د پښتو ادب بنسټ ایښودونکی ګڼل کېږي، په خپل وخت کې په خورا سختې پدری واکمنې ټولنې کې د نجونو د تعلیم له لومړنیو ملاتړو څخه و. د هغه انقلابي افکارو ټولنیزې دودیزې قاعدې ننګولې او د ښځو او نارینه وو د تعلیم برابري یې لازمي ګڼله. د خوشال لپاره تعلیم یوازې یو امتیاز نه و، بلکې یو الهي فرض و چې دواړه جنسونه یې د ځان او ټولنې لپاره باید ادا کړي.
⬅په خپل مشهور اثر دستارنامه کې خوشال بابا د ښځو د تعلیم او مهارتونو د ودې په اهمیت ټینګار کړی دی. هغه د نجونو لپاره د لاندې زده کړو د زدهکړې سپارښتنه کړې ده :
ديني زده کړې،
رياضي،
ادب،
هنر،
عملي مهارتونه،
ډيزاين،
د مشرانو کیسې او درسونه یادول،
حتی شطرنج.
⬅د ښځو په تعلیم باندې د هغه دا پرمختللي نظریات هغه د خپل وخت څخه ډېر مخکې وګرځاوه.
يوځاى يې داسې ویلي:
زده کــول د عـلم فـرض دي
په مېړو په ښځو فرض دي
چې عــالـم نه وي پـه کـلي
هـغـــــه کــلـي دي وهــلـي
د عــالــم مــــرتـبـه زویــــه
تــر شهــیــــده لاده لــــویـه
فـضیـلـــت دعـالـم ډیــر دی
تر حســاب تـرشماره تیر دی
د خوشال بابا اشعار د ټولنیز جهالت پر وړاندې د هغه حساسیت او د هغه د مبارزې تعهد څرګندوي. هغه په دې ټینګار کاوه چې تعلیم یوازې د اقتصادي یا ټولنیزو مقامونو د لاسته راوړلو لپاره نه دی، بلکې د دواړو جنسونو د ژوند د ټولو پړاوونو د بډاینې لپاره اړین دی.
خوشال بابا د تعلیم (درس ﺫدکړو) په عمومي وجیبه تاکید کاوه او ویل یې:
"تعلیم یو فرض دی؛
زده کول د علم فرض دي
پۀ مېړو پۀ ښځو قرض دي
صد رحمت پۀ هغۀ باندې
چې طلب د علم کاندي
د عورت حق هم فرض دے
په مردانو لکه قرض دے
په عزت ساتلے بويه
د دوي چار د ډيره لويه
⬅د خوشال بابا د تعلیمي فلسفې نړیوال پېژند ترلاسه کړ. د هغه آثار د مج. راورټي، هـ. وې. بلو، او دیوان کارک سنګ په څېر پوهانو وستایل. علامه اقبال، د ختیځ شاعر، د خوشال فکري ځلا په خپل اثر خوشال خان خټک: افغان شاعر او جنګيالی کې په 1927 کال کې وستایله.
خوشال بابا په دستارنامه کې د ښځو د تعلیم او روغتیا برابري غوښتنه وکړه، د حامله ښځو لپاره د سپکو کارونو سپارښتنه یې وکړه او په ښځو کې یې د زدهکړې د پراخولو پر ارزښت ټینګار وکړ.
خوشال خان خټک یوازې شاعر او جنګيالي نه و، بلکې یو روښانه لید لرونکی ښوونکی و. د هغه لیکنې د ټولنې لپاره د یووالي او عدالت لارښود پاتې دي. خوشال بابا تعلیم د فردي او ټولنیز پرمختګ لپاره کلیدي ګڼله، چې دا یو داسې پیغام دی چې د نسلونو لپاره ارزښت لري.
⬅خوشال بابا په بېلابېلو موضوعاتو لیکل کړي، لکه مینه، ښکلا، اخلاق، فلسفه، طب، وطنپالنه، ټولنیزې اړیکې د هغه دیوان د انسانیت، ښکلا، او د وجود رازونو په اړه د هغه انعکاسونه رانغاړي.
خوشال بابا د انسان د فکر د نږدې ټولو موضوعاتو ته لاسرسی درلود، له ټولنیزو او اخلاقي مسایلو څخه نیولې تر فلسفې، طب او اخلاق پورې.
خوشحال خان بابا د پښتني افغان وياړ بې مثاله سمبول دی، د پښتو ژبې، ادب پلار او د افغان ملتپالنې څراغ. هغه په داسې وخت کې وزېږېد چې د عربي او فارسي ادبي رڼا په نړۍ کې خپره وه. خوشحال بابا په دغو ژبو کې بې ساري مهارت درلودى ، خو دا د هغه د پښتو لپاره خدمتونه دي چې هغه یې له يوه محاوروي ژبې څخه يوې ادبي ژبې ته پورته کړ، او هغه یې د تاريخ په روښانه څېرو کې شامل کړ.
خوشحال بابا په شاعري کې نثر، تاريخ، ټولنپوهنه، جغرافیه، سیاست او طب پوهنه کې بې ساري پوهه لرله. د هغه په میراث کې د بې شمېره کتابونو مجموعه شامله ده لکه بياض (ډايري)، کلیات، دستارنامه، سوات نامه، فالنامه، اخلاق نامه، فراق نامه، باز نامه، طب نامه، او آئینه، چې هر یو یې د هغه د نابغېتوب شاهد او د پښتني ارزښتونو مظاهره ده.
⬅ د خوشحال بابا شاعري د هغه نه ماتېدونکی ملي احساس او د ظلم پر وړاندې مبارزه انځوروي. د هغه مشهور بيت په مېړانه غږ کوي:
د افغان په ننګ مې وتړله توره
ننګیالی د زمانې خوشال خټک يم
⬅نامتو پوهان او شاعران د خوشحال بابا بې مثاله ادبي نابغېتوب ستاينه کوي. #راورټي، چې د انګریز مشرقي پوهاند و، د هغه ملي شاعري وستايله او هغه یې د افغان ملي شاعر وباله. #جارج مارګینسټين، یو وتلی پوهاند، وویل چې هغه د نیمې پېړۍ لپاره په خوشحال شاعري کې ډوب و او د هغه ادبي مقام یې د فارسي لویانو فردوسي او سعدي سره پرتله کړ.
⬅د مشهور تاریخپوه #اولاف_کارو په زړه پورې پرتله د خوشحال بابا میراث د مغل بادشاه اورنګزېب پر وړاندې ښه روښانه کوي:
"هر څه چې وویل شي، موږ باید د دوو کسانو ترمنځ قضاوت وکړو:
د هغه پاچا غږ چې خپل ورور یې ووژلو او خپل پلار یې زنداني کړ ترڅو تخت ته ورسیږي،
او د هغه جګړن شاعر غږ چې لا هم د خپلو خلکو په زړونو کې اور بلوي."
⬅د برصغیر شاعر علامه اقبال هم د خوشحال بابا لوړ مقام منلی و. اقبال د ختیځ پوهانو د ژباړو له لارې د خوشحال له شاعرۍ سره اشنا شو او د هغه د فکري ژوروالی او شاعرانه قوت په لیدو یې حیران شو. اقبال خوشحال بابا د افغان ملت حکیم او اصلي افغان شناس وباله.
په یوه صمیمي لیک کې چې خپل ملګري نیازالدین احمد خان ته یې ولیکه، اقبال خپله هیله څرګنده کړه چې د خوشحال شاعري په اردو یا فارسي ژبه وژباړي، او د هغه د کارونو روښانه خزانه یې د ټول برصغیر لپاره وبلله.
د خوشحال خان خټک ونډه له وخت او ځای نه هاخوا ده. د هغه شاعري لا هم د پښتنو، افغانانو په زړونو کې د مېړانې، عزت او ملتپالنې لمبې بلي ساتي. هغه پښتو په يوې ادبي، علمي او د مقاومت ژبې بدله کړه او په تاریخ کې یې تلپاتې ځای خپل کړ.
د خوشحال بابا ژوند او اثار یوازې د پښتني افغان تاریخ یوه برخه نه ده، بلکې د افغانانو د زړه، روح، او نه مړېدونکې هیلې څرګندونه ده.
"ځواک مند افغان "
D͡zwaːk Mɘnd afghan.
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.