د "بغدادي پیر" په اړه یو بشپړ انتقادي شننه: د خیانت او مقاومت تاریخي څېړنه
"بغدادي پیر" د نصير احمد احمدي یو تاریخي ناول دی چې د شاه امان الله خان د واکمنۍ پر مهال د استعماري قوتونو پټ سازشونه روښانه کوي، دا هغه وخت و چې افغانستان د خپلواکۍ لپاره په زړورتیا مبارزه کوله. دغه ادبي اثر په هنري ډول هغه فتنې او دسيسې څرګندوي چې دينې شخصیتونه د بهرنیو ځواکونو په ګټه د وسیلې په توګه کارول کېدل، په ځانګړې توګه د بریتانوي امپراتورۍ له خوا.
د دې ناول کیسه د شاه امان الله خان پرمختللي او هوښیار مشرتابه د هغو خاینانه سازشونو پر وړاندې پرتله کوي چې د ډيويډ جونز، چې په بغدادي پیر مشهور و، لخوا ترسره کېدل، هغه یو بریتانوي جاسوس و چې د یو مذهبي مشر په جامه کې یې ځان وړاندې کړی و. نصير احمد احمدي د شاه امان الله داسې انځور وړاندې کوي چې له درناوي ډک او خواشینونکی دی؛ هغه یو داسې سیاستوال و چې د افغانستان د پرمختګ، د تعلیمي معیارونو لوړولو، او د اقتصادي خپلواکۍ په راوستلو کې ژور اخلاص درلود. د ښوونځیو جوړولو، صنعتي پروژو پیلولو او د ښځو حقونو د ودې څخه نیولې تر ټولنیز پرمختګ پورې، د امان الله خان لید له خپلې زمانې څخه پورته و او د یوه پرمختللي او بډایه افغانستان هیله یې وړاندې کوله.
خو د ناول ښکلا په دې کې ده چې د شومو دسیسو پرده پورته کوي. بغدادي پیر هغه شیطاني تګلارې ښیي چې استعماري قوتونو د بې سواده، خوار خلکو، اولسونه د مذهبي احساساتو د غولولو لپاره کارولې. د شاه امان الله د "کافر" په نوم نومولو، د جعلي انځورونو خپرولو او افراطي، تاوتاريخوالي تبلیغاتو په مرسته، بغدادي پیر او د هغه همکارانو په افغان ولس کې پراخه فتنه او ناورین راپورته کړ. دا کړنې چې د ناپوهۍ او ناسم دينې تعصب له امله رامنځته شوې، په پای کې د امان الله خان د نسکورېدو او د افغانستان د پرمختګ د لارې څخه د منحرفېدو سبب شوې.
ناول په نیوکه کوونکي ډول هغه استخباراتو دينې شخصیتونه څېړي لکه بغدادي پیر، چې د بهرنیو واکونو د واکمنۍ د وسیلې په توګه وکارول شول. دا استحصال یوازې یوه تاریخي پدیده نه ده بلکې یوه دوامداره ننګونه ده، لکه څنګه چې نصير احمد احمدي لوستونکي ته په ژوره توګه ورپه یادوي. د بریتانویانو له خوا د دينې واکداران د کارولو تګلاره چې د امان الله پر وړاندې بغاوتونه راپورته کړي، د افغان ټولنې د کمزوریو په ژور درک ولاړه وه. استخباراتي بغدادي پیر وکولای شول چې د اسلام، دين د دفاع په پلمه خلک داسې راپاڅوي چې له هغې یې د سیاست لپاره تباه کوونکي پایلې راووتې.
ناول یوازې تاریخي پېښې نه بیانوي، بلکې د بهرنیو ځواکونو لخوا د مذهبي او ټولنیزو اختلافاتو د دوامداره استحصال عکس هم وړاندې کوي. دغه ناول لوستونکو ته بلنه ورکوي چې د هغو کسانو د موخو په اړه پوښتنې وکړي چې ځانونه د اخلاقو او مذهب استازي بولي خو پټ استخباراتو اجنډاوې تعقیبوي.
د نصير احمد احمدي لیکنه هم له څېړنې ډکه ده او هم جذابه ده. هغه د شاه امان الله انځور د یوه تراژیدي قهرمان په توګه وړاندې کوي، هغه چې د خپل "ولس" لخوا خيانت ورته وشو، خو په خپل لید کې ثابت قدم پاتې شو. د امان الله او بغدادي پیر ترمنځ د خبرو اترو ځانګړې صحنې، په ځانګړې توګه د امان الله هغه خبرې چې د خپل ولس د خيانت په اړه یې کوي، خورا اغېزناکې او د افغانستان د تاریخي کړاوونو یوه ژوره سمبولیکه څرګندونه ده.
سربېره پر دې، ناول په تاریخي دقیقه توګه او د کیسې په هنري ژبه لیکل شوی، چې د افغان ادبیاتو لپاره یوه مهمه اضافه ده. نصير احمد احمدي تاریخ او ليکنه سره نښلوي ترڅو د امان الله خان د دورې پراخې ټولنیزې او سیاسي پایلې څرګندې کړي. لوستونکی د امان الله خان له لید څخه د یوه ځانګړي درناوي سره ډک پاتې کېږي او د هغو ځواکونو په اړه یو ژور درک ترلاسه کوي چې د هغه هڅې یې شنډې کړې.
"بغدادي پیر" یوازې یوه تاریخي کیسه نه ده، بلکې د اوسني افغانستان لپاره یوه خبرداری هم دی. دا د بهرني استحصال خطرونه او د خلکو د انتقادي پوهې اړتیا په ګوته کوي. د ناول پیغام څرګند دی: د افغانستان پرمختګ په وحدت، تعلیم، او د وېشونکي ځواکونو پر وړاندې په مقاومت پورې تړلی دی، که دا د دين په نوم وي یا د سیاسي ژمنو په جامه(کپړو) کې.
د نصير احمد احمدي "بغدادي پیر" یو ادبي شاهکار دی چې نه یوازې د ستر شاه امان الله خان میراث ته درناوی کوي بلکې د استعماري تګلارو انتقاد هم کوي. دا د تاریخ درسونه یادولو او د داسې راتلونکي لپاره هڅولو غږ دی چې د افغانستان خپلواکي او پرمختګ پکې خوندي وي.
د نصير احمد احمدي اثر د افغانانو د مقاومت یوه ویاړلې نښه او د ناپوهۍ او استحصال د خطرونو یوه جدي یادونه ده. دا د امید، خیانت، او د آزادۍ د دوامداره هڅې کیسه ده،یوه داسې کیسه چې خپل تاریخي چوکاټ څخه هاخوا هم لوستونکي ته الهام ورکوي.
لیکوال د دې ناول له لارې یوازې د تاریخ یادونه نه کوي، بلکې لوستونکي ته دا پوهاوی ورکوي چې څنګه د بهرنیو ځواکونو د اجنډاوو پر وړاندې بیدار اوسیږي. دا یو ادبي شاهکار دی چې ملي شعور او تاریخي پوهاوی تازه کوي.
د ناول پیغام خورا روښانه دی: هغه ملت چې خپل تاریخ هېر کړي، د تاریخ د تکرار سزا ویني. لیکوال غواړي په ځوان نسل کې هغه ملي روحیه بیا راژوندۍ کړي چې د شاه امان الله خان د واکمنۍ په دوران کې د افغانانو تر منځ موجوده وه.
"ځواک مند افغان " D͡zwaːk Mɘnd afghan
Comments
Post a Comment
Thanks for visiting Pashto Times. Hope you visit us again and share our articles on social media with your friends.