Pashto Times

«د پښتو د تاريخ بله الميه» لیکوال: سعدالله جان برق *** د پښتنو دغه الميه خو په خپل ځای چې اوس يې هیڅ علاج نشته' چې دی د دين د غلط تعبير او تفهيم په وجه د خپل تاريخ، خپلې ژبې، خپل ادب او خپل ثقافت نه محروم کړی شو چې مونږ ورته د قومى ياداشت او حافظې ورکېدو په نظر کتلی شو. اندازه ددې نه اولګوئ چې اوس لږه موده کېږى، غالباً چې د ضياالحق دور وۀ؛ د پښتونخوا په اسمبلۍ کې يو ممبر چې نوم يې ما نه اوس هیر دی؛ هغۀ اووې چې زموږ ثقافتي ورثه يعنې اثار قديمه ورکېږي; لګيا دي ځکه چې کوم آثار ترلاسه شوې دي، سرکاري اهلکارو هغه غېب کړې او سمګل کړې دي او د هغو په ځای يې جعلي آثار په ميوزمونو او ذخيرو کې ايښې دي. ددې قومي ثقافتي ورثې د حفاظت بندوبست پکار دی. ناڅاپه د دير نه د اسمبلۍ يو اسلامي پارټۍ سره تعلق لرونکی ممبر راپاڅېدۀ، قراقلي يې په سر سمه کړه او شروع شو' چې زموږ دغه د کفر آثار زمونږ ثقافت نۀ دی، زموږ ثقافت اسلام دی، دغه کفري آثار چې څومره تلف کړی شي ښه ده، دغه ممبر د ډاکټر لکۍ هم لرله نو چې اوس دا حال دی' نو پخوا به څۀ حال وۀ؟ د کفر د ضائع کولو دپاره. ددې الميې نه بيا بله الميه دا راپېد

د هندوستان د افغان  واکمن سلطان العادل شيرشاه سوري دعدل او انصاف(نیاو) یوه بیلګه --------------------------------- يوه ورځ دهند  واکمن شيرشاه سوري په خپل عام دربار کې ناست و.شاوخوا ترې پښتانه اميران او هندي راجاګان او درباريان راټول شوي ول او دخلکو عريضو او شکايتونو ته يې غوږ نيولى و او عامو خلکو په خپل نوبت او وار سره د هند سوري واکمن  حضور ته خپل عرايض وړاندې کول . په دي وخت کې له درباره بهر د چيغو اوشورماشور غږ پورته شو.درباريان ټول حيران شول چې داڅه خبره ده؟ چې ګوري يوتن هندو چې جيون رام نوميده په منډو منډو ځان دعادل او نياومن واکمن دربارته رسوي ،خو ساتونکي يې نه پريږد ي .شيرشاه ساتونکو ته امر وکړ او ورته په غوسه شو چې زما دربار خو دټولو خلکو پر مخ پرانيستى دى نو تاسو ولې هغه منعه کوئ؟ پری یې ږدئ چې راشي . کله چې جیون رام عام دربار ته راورسيد په لوړ غږ سره يې سوري شيرشاه ته وويل: چې اى ستر او نياومن واکمنه!ستا دعدل او انصاف نه خو ټول هندوستان خبر دى ، نو ځکه زه هم ستا نه دعدل او انصاف غو ښتنه کوم .درباريانو غو ښتل چې هغه له خبرو منعه کړي،خو شيرشاه ورته وويل چې زما په عام دربار کې ه

کالا نمک: Black Salt or Pink Salt ہمالیائی کالا نمک، سلیمانی نمک، کالا لونڑ ؛ سب اسی کرشمے کے نام ہیں۔ آدھی سے زیادہ حکیم گری تو اسی نمک پہ قائم ہے۔  خوش قسمتی ہے برصغیر پاک و ہند کی کہ یہاں ہمالیہ پہاڑی سلسلوں کے گردوپیش یہ نمک قدرتی طور پر پایا جاتا ہے۔ تاہم اس کی مانگ پوری کرنے کے لئیے بڑے پیمانے پر مصنوعی طریقے سے بھی  بھٹیوں میں عام نمک اور دوسرے اجزا ملا کر بنایا جاتا ہے۔  یہ عام نمک (سو ڈیم کلورائیڈNaCl) ہی ہے لیکن اس میں کچھ دوسرے کیمیکلز قدرتی طور پر مکس ہوجاتے ہیں جس سے اس کی رنگت کالی گاڑھی گلابی مائل نظر آتی ہے۔ یہ رنگت اسے کیسے حاصل ہوتی ہے؟ اس کی وجہ اس میں  موجود ایک کیمیکل چیز ہے جسے Greigite کہتے ہیں۔ اگر اس بات کی گہرائی میں جائیں گے تو معلوم ہوگا کہ Greigite دراصل  آئیرن سلفائیڈ (Fe3S4)ہے۔ مزید کھوجیں گے تو پتہ چلے گا کہ یہ معدنی چیز ایک بیکٹیریا Megnetotactic کے عمل دخل سے وجود میں آتی ہے۔۔۔۔۔ خیر کالا نمک، اس کا رنگ اور اسکی مذیدار خوشبو ۔۔۔ اس میں موجود Greigite یا آئیرن سلفائیڈ کی وجہ سے ہی ہے جس میں سلفر پائی جاتی ہے اور وہی یہ خوشبو بناتی ہے۔ مزے کی بات کہ یہی

مینابازارونه او دهندپه تاریخونو کې دهغو یادونه ---------------------------------------------- دمینا بازار په نامه بازارونه دهند په نیمې وچې ( بر صغیر) هند ، پاکستان او بنګله دیش کې هغو بازارونو ته ویل کیدل چې دواکمنانو ( بادشاهانو) ، لوړپوړو چارواکو ، حاکمانو او نوابانو او ددوی دکورنیو دمیرمنو ، ښځو ، خویندو ، لوڼو او دکورنۍ دنورو ښځینه غړو لپاره په ځانګړي توګه جوړیدل او نورو عامو خلکوته پکې دورتلو اجازه نه وه . دوی به په دغو بازارونو کې ګران بیه جامې چې ذزربفتو . وریښمو او کینخابو (کمخابو )نه به جوړیدلې را نیول ا و هم دسروزرو ډول ډول قیمتي څیزونه لکه غاړه کۍ ، امیلونه ، اوږۍ،نتکۍ ، بازو بندونه ، ټیکونه ، پیزوانونه، چا رګلونه ،پایلونه ( پایزیبونه )او نورشیان هم به پکې خرڅیدل او هم به دسینګار سامانونه هم.ددې نه برسیره دښخو ډول ډو ل زري پڼې ( پیزارونه )به هم پکې وو .ددې نه پرته دبادشاهانو او امیرانو لپاره پکې قیمتي ټوکران او ډول ډو ل ګران بیه وریښمینې جامې به پکې خرڅیدلې .کله به چې بادشاهان او دهغوی دحرم میرمنې به مینابا زار ته ورتلل نو دمینا بازار ورځ به ددوی لپاره معلومه وه . دوی سره ب

دهند د پښتون واکمن المتوکل علی الرحمن بهلول لودي (۱۴۵۱-۱۴۸۹ ز یږدیز /میلادي )غوره صفتونه اوځانګړتیاوې -------------------------------------------------------------------- دهند پښتون واکمن سلطان بهلول لودي په هند کې دلودي پښتنو د شاهی کورنۍ بنسټ ایښودونکی دي .دی دپښتنو دلودي ټبر نه و . موریې هم شاهو خیله لودي پښتنه وه . دهند په تاریخونو کې ددغه عادل اومیړني سلطان په اړوند داسې راغلی دي : کله چې بهلول لودي د۸۵۰ لیږدیز/هجري کال دربیع الاول ( لومړۍ خور) دمیاشتې په اوه لسمه نیټه دډیلي د واکمنۍ پر تخت کښیناست نو دبهلول شاه غازي لقب یې ځانته غوره کړ .ده دروه یا اوسني افغانستان او پښتونخوا سیمو پښتنو ته یو فرمان واستاوه او ورته یې ولیکل چې زه اوس دهندوستان واکمن یم تاسو زما قوم یاستئ ، تاسو دلته راشئ زما ملا وتړئ او زه به تاسو ته منصبونه او جاګیرونه درکړم . هماغه و چې ددغه فرمان په رسیدو سره دافغانستان او پښتو نخوا نه په زرګونو پښتانه هند ته لاړل او ده ورته لوړ لوړ منصبونه او جاګیرونه ورکړل . بهلول دین پالونکی ، میړنی او سخي انسان و. ډیر نرم مزاجه او دکرم خاوند و. عالمان ، شاعران او ادی

بریتوره ښکلا ملګرو د یو دانشمند وینا ده وایي چې ښایست د لیدونکي په سترګو کې وي چې هغه له فطرت څخه په خپل رنګ کې ځانګړی ښکلا راوباسي. وایي چې د عشق او محبت لاره هم عجیبه وي لکه انګلیش کې یو متل غوندی انګرېزان کوي وایي چې love is blind یعنې عشق یا محبت ړوند وي که د عشق پخواني داستانونو ته ورځو نو هغوې کې اول ذِکر د لیلا او مجنون مخې ته راځي که وګورو نو هغه لیکي چې لیلا له رنګه توره وه یعنې دومره ښکلی نه وه او قېس یا مجنون ښکلی و خو د مجنون سترګو د لیلا په هغه توره ښکلا کې هغه څه ولیدل چې د نورو خلکو ورته پام څه چې تصور یې هم نشو کولی او همداسې ښکلی مجنون د توری لیلا په عشق د کوڅو لیونی شو چې خلکو د قیس څخه مجنون کړو مجنون عربي کې لیوني ته ویل کېږي که د خپل وخت و زمان له خلکو پوښتنه وشي چې ښایست یعنې څه نو دوې په مغزو کې ورته خپل خپل تصویرونه لري څوک وایي چې دنګه ځواني ښکلی نشي تورې سترګې او سپین رنګ او نرم بښملي جسم ددغه شان قدرتي توفو برحمن انسان ته د ښایست مالک وایي خو نن چې د کومې زهری جمال برېتورې ښاپېرۍ قیصه درته کوم دا ډېره عجیبه ده دې ښاپېرۍ د ټولو ښکلاګانو سره سره یو مردانه ټیپ ټ

دچارسدې پړانګو زبېده (زېب النساء)  -   دپښتو شاعره    اؤ  د هند د ؤړومبي ټاکي(خبرې کؤونکي) فلم "عالم آراء" هيروئن۔ ليک : #مصطفىٰ کمال                     د هشنغر زمکې چې دتاريخ، سياست اؤ لطيفه فنونو څومره روزنه اؤ پالنه کړې ده، دومره به ډېرو کمو سيمو په برخه کښې راغلې وي. زبېده بېګم، چې اصل نوم ېئ زېب النساء ؤ اؤ زبېده ېئ تخلص کؤ، د هشنغر په پړانګو ياسين زو کښې، د هغه وخت په يوه مقامي کورنۍ کښې، په کال 1911ء کښې پېدا شوې وه. د يوې حوالې مطابق، ېئ د پېداوښت نېټه 1901ء هم ده، چې په هېڅ ډؤل صحيح نۀ ښکاري. دا حسينه اؤ قابله پېغله، نۀ يوازې دپښتو ژبې شاعره وه، بلکې دخپلې بېمثاله اداکارۍ فن اؤ هنر د هندوستان تر بمبۍ ښاره رسؤلې وه --- اؤ هلته ېئ په کال 1931ء کښې دهند د ؤړومبي ټاکي فلم "عالم اراء" نه دخپلې فلمي خبريزې اداکارۍ اٰغاز کړے ؤ.      سره ددې چې د هند په فلمي تاريخ کښې زبېده بېګم د هند دسچن رياست د نواب ابراهيم ياقوت خان لور ښودلې شوې ده، خو د پړانګو د ارواښاد اشرف غمګين د وېنا تر مخه، ديوې معتبرې کورنۍ سره د نسبت له کبله، دې مېرمنې خپله پېژندګلو بدله کړې وه.  غمګي

دهند په پلاز میینې( پایتخت) ډيلي کې دباچاخان په نامه یو بل مارکیټ چې ( غفار مارکیټ ) یې بولي آغلو او ښاغلو لو ستونکو ! ماتاسو ته پرون په نوي ډیلي کې د(خان مارکیټ ) درو پيژاند چې دباچاخان دنامه له کبله په خان مارکیټ سره شهرت لري . داځل تاسو ته هغه مارکیټ درپيژنمه چې ډیر مشهور دی او غفار مارکیټ نومیږي . هندیان دهغه درناوي له کبله چې دپښتنو دستر مشر خان عبدالفغار خان بابا ته یې لري نو دغه مارکیټ یې هم دده په ویاړ جوړ کړی دی او په ( غفار مارکیټ ) سره یې نو مولی دی. دغه مارکیټ چې په (۱۹۵۲ ) زیږدیز کال کې ودان شوی دی دزاړه ډهلي په یوه مشهوره سیمه کرول باغ ( قرول باغ ) کې مو قعیت لري . غفار مارکیټ (۵۰۰) هټۍ ( دوکانونه ) لري چې پکې زیاتره الکټرونیک سامانونه لکه مو بایلونه . کمپيو ټرونه ، ټلویزیونونه ، کیمري ،ایر کنډیشنونه اونور ډول ډول الکټرونیک سا مانونه پلورل کیږي . دغه مارکیټ ته هره ورځ په زرګونو کسان ور ځي او خپل الکټرونیک سامانونه له همدې مارکیټ نه اخلي . دغه مارکیټ په اونۍ کې شپږ ورځې پرانیستلی وي ، خو د دوشنبې په ورځ بیا بند او تړلی وي . تاسو په لاندنیو انځورونو کې دغفار مارکیټ ځینې انځ

پوونده یا سوداګر کوچیان څوک وو؟ Povindah Nomads ------------------------------------ پوونده دافغانستان او پښتونخوا دپښتني کو چیانو هغو ډلو ته ویل کیږي چې دوی دخپلو څارویو او مالونو دپو ولواو څرولو تر څنګ په اووه لسمې ، اتلسمې ، نولسمې او دشلمې پیړۍ تر نیمایی پورې دغزني ،پکتیکا ، زابل او کندهاره منځني ایشیا ،بخارا او سمر قند ته ، همداراز دایران مشهد او اصفهان ته او دکراچۍ ، بمبئي او کلکتي ،پورې دخپلو اوښانو ،آ سونو ،کچرو او خروپه ذریعه سفرونه کول او دافغانستان ځیني محصولات لکه وچې میوي ،غالۍ او نورڅیزونه به یې هغوځایونو ته وړل او دهغه ځایونو نه به یې ډول ډول وریښمین ټوکران، ددیګ مسالي او نورتوکي افغانستان ته راوړل. دغو پوونده سوداګرو دخپلو سوداګریزو کارونو دترسره کولو لپاره دڅو لارو نه ګټه اخیستله . ددوی یوه ډله دغزنی نه دکندهار له لارې ژوب ، دکاکړو سیمې او دګومل درې نه ځانونه دیره اسما عیل خان ته رسول ته او له هغه ځایه سند ، کراچۍ ، بمبئي او کلکتي ته تلل . بله ډله به یې چې منځنۍ ایشیا ( بخارا او سمرقند ) ته تله نو دکندهار ه به یې خپل مزل پیل کړ ، لمړی به هرات او دبیا دترکمنستان دمروې ل

د راويت مطابق کله چې په هند کې د پښتنو او مغلو تر مينځه د دښمنۍ ابتدا اوشوه نو بابر د ابراهيم لودي نه حکومت واخستو نو څه موده پس شېر شاه سوري يو ځل بيا د مغلو نه حکومت تر لاسه کړو خو د هغه ناګهانه مرګ سره دا کوښښ کامياب نه شو او مغلو بيرته خپل اقتدار ترلاسه کړو ـ داسې د دواړو قومونو ترمينځه د يوې دښمنۍ او کرکې لړۍ پېل شوه حلانکه بيا روستو پښتنو تسليم کړه چې اوس حکومت د مغلو په لاس کې دې او مغلو هم دا کوښښ شروع کړو چې دهغه مخالفت ختم کړي او په قلاره باندې حکومت وکړي او دا د هر هوښيار حکومت قاعده وي چې زړې دښمنۍ په تعاون او په دوستۍ بدلې کړي نو عملي تور خو پښتانه مغل حکومت سره يو ځاۍ شو خو د دې تعاون او قربت باوجود د دواړو په زړونو کې خيرې موجود وو پښتون مثال خو د ململ ټوټې دې په پرخه لمدېږي او په باد اوچېږي ـ نو د دوي زړه خو صفا شو خو د مغلو په زړونو کې د نفرت زهر لا موجود وو او چې کله به موقع راغله نو د پښتنو د سپکولو کوښښ به يې کولو هم په دهغه لړ کې د جهانګير باچا په وخت کې کله چې ډېر پښتانه مشران هم موجود وو د ايران سفير ( ايرانيان هم د پښتنو دښمنان وو ) په پښتنو پسې او په خاصه توګه